Organy i Organiści
Organy
Kronika Parafialna podaje, że nowe 6-głosowe organy w kościele parafialnym w Słupi ufundował Wojciech Chałas - wielki dobrodziej z Zemska (zmarł 11 czerwca 1739 roku). W opisie wyposażenia z 1809 roku kronika podaje, że drewniany chór posiadał małe 8-głosowe organy. W testamencie z 1836 roku Rozalia Sulerzycka zapisała 50 talarów na reperację organów. Po wybudowaniu kościoła murowanego w 1849 roku starych organów nie ustawiono i leżały one "porozrzucane" po kątach w kościele. W roku 1852 w tej sprawie interweniowali opiekunowie kościoła, aby nakłonić proboszcza ks. Pawińskiego do rozwiązania problemu. Sprawą zajął się dziekan bukowski ks. Józef Szotkiewicz, który polecił parafii konsultację z organmistrzem, aby ocenić zdatność starych organów, określić koszt remontu lub budowy nowych. Mimo to, dopiero w roku 1860 ks. Józef Dynkowski za sumę 182 talarów sprawił organy i ambonę. Organy nie były nowe, lecz składane, część była ze starego kościoła i do tego doszły stare organy zakupione od parafii w Konarzewie. W ten sposób reperowany instrument nie mógł długo służyć, dlatego już po 29 latach w roku 1889 został wyłączony z użycia, ponieważ nie nadawał się nawet do reperacji. Należy przypuszczać, że przez kolejne 28 lat rolę organów pełniła fisharmonia.
Po rozbudowie kościoła w roku 1912 zaczęły się starania o nowy instrument. Wreszcie za ks. Stefana Jankiewicza dnia 19 lipca 1917 roku parafia otrzymała zgodę na budowę organów. 2/3 kosztów finansował Tiedeman - ówczesny właściciel ziemski z Jeziorek, a ponieważ był Niemiecem dlatego organy zakupiono w niemieckiej firmie Schlag&Sohne ze Świdnicy. Była to bardzo prężna i doświadczona firma, która przez ponad 100 lat swojej działalności zbudowała i naprawiła ok. 1100 instrumentów. Ponadto, zawsze miała zbudowanych kilka gotowych instrumentów, które można było od ręki zakupić i w miarę szybko zamontować we wskazanym kościele. Do Słupi przywieziono i ustawiono 14-głosowe organy o trakturze pneumatycznej oznaczone numerem 1047, za sumę 6388 marek niemieckich.
14-głosowe organy z 1917 roku
Organy mają dwie klawiatury ręczne, w każdej po 6 głosów, oraz 2 głosy w klawiaturze nożnej. Patrząc na prospekt organów widzimy klikanaście piszczałek, lecz w całym instrumencie jest 870 grających piszczałek drewnianych i metalowych. Oprócz tego są łączniki między klawiaturami, stałe kombinacje oraz automat pedału.
Z informacji, które posiadamy, oraz z wpisów organmistrzów we wnętrzu instrumentu wynika, że nasze organy miały "trudną młodość" - od samego początku przysparzały wielu kłopotów i były często naprawiane. Pierwszy jest wpis organmistrza Józefa Stanisławskiego z Poznania, który dokonywał reperacji już w 1921 roku...
Wpis Organmistrza z 1921 roku na pokrywie przekaźnika II Man
Jak podają kroniki i wpisy wewnątrz instrumentu pierwszy kapitalny remont miał miejsce w lipcu 1933 roku i wykonał go Władysław Piątkowski.
Oryginalny wpis Organmistrza z 1933 roku w komorze wiatrowej przekaźnika I Man
Pewne poprawki były jeszcze dokonywane przez Józefa Stanisławskiego w roku 1934. Organmistrzowie twierdzili, że instument jest "nierzetelnie wykonany i wciąż się psuje i zacina"...
Wpisy na klocach piszczałkowych II Man
Drugi remont był przeprowadzony w 1949 roku, przed jubileuszem 550-lecia parafii. Prace prowadziła firma Władysława Kaczmarka z Wronek, w której uczył się i pracował w tym czasie Bronisław Cepka - wielki budowniczy organów. Z kosztorysu i korespondencji organmistrza Kaczmarka z proboszczem Klebbą wiemy, że organy zostały rozebrane, wyczyszczone, naprawiono miechy czerpiące powietrze (do kalikowania) i miech główny, usunięto usterki traktury pneumatycznej, odświeżono klawiaturę nożną, całość zintonowano i nastrojono. Odbioru wykonanych prac dokonał ks. Mizgalski, który zalecił zamurowanie okien znajdujących się we wnętrzu organów.
Kosztorys, uwagi ks. Mizgalskiego i list Władysława Kaczmarka do ks. Józefa Klebby
Dziś możemy potwierdzić, że przyczyną tak wielu problemów z organami były trudne warunki w jakich przyszło im funkcjonować. Lekka, gipsowa konstrukcja sufitu i okna w organach powodowały duże skoki temperatury i wilgotności, co skutkowało nadmiernym nagrzewaniem, wysuszaniem powietrza i elementów instrumentu, oraz wzmożoną aktywnością drewnojadów. Jak podaje kronika w roku 1930 duże półkoliste okno zostało wyrwane przez wiatr i wkrótce potem je zamurowano, a trzy mniejsze okna zlikwidowano właśnie podczas remontu w 1949 roku.
Miejsca po zamurowanych oknach
W latach 50-tych wraz z elektryfikacją wioski zamontowano dmuchawę napędzaną silnikiem elektrycznym. Do tego czasu do gry potrzebny był "kalikant" - człowiek, który swoją siłą za pomocą czerpaków tłoczył powietrze do miecha. Zajęcie to nie należało do przyjemnych, co potwierdzają wpisy w organach: "nikt nie chce kalkować"...
Organy przechodziły także drobne naprawy w marcu 1960 i latem 1971 roku.
Trzeci remont kapitalny odbył się w czerwcu 1975 roku i wykonali go organmistrzowie: Józef Karwat z Warszawy i Jan Ciechowski z Radomska. Po nim odbyło się uroczyste poświęcenie instrumentu na Mszy św. 13 lipca 1975 roku.
Kolejny remont organów odbył się latem 1993 roku i wykonał go organmistrz Tadeusz Małecki z Poznania. Instrument został rozebrany, wyczyszczony i zabezpieczony przed szkodnikami. Usunięto usterki traktury i miecha, organy zintonowano i nastrojono.
W 2003 roku zamontowano nowy cichy silnik z dmuchawą i zmieniono układ doprowadzenia powietrza, tak aby organy czerpały powietrze z wnętrza kościoła, a nie tak jak wcześniej z rozgrzanego strychu kruchty.
W latach 2011 - 2013 organy przeszły kolejny remont, który oprócz czyszczenia i konserwacji obejmował wymianę wszystkich membran - mieszków (jest ich w naszych organach ponad 1000). Mieszek to element eksploatacyjny traktury, który otwiera zawór wpuszczający powietrze do piszczałki. Jego żywotność w zależności od materiału z którego jest wykonany wynosi 30-40 lat.
Listwa z nowymi mieszkami
Remont przeprowadził p. Tadeusz Małecki wraz z miejscowym Organistą, przygotowując w ten sposób instrument do jubileuszu 100-lecia jego budowy.
Zdjęcia sprzed remontu, oraz z okresu remontu 2011-2013r.
W listopadzie 2014 roku został wymieniony miech. Stary, duży miech magazynowy z czerpakami był już wielokrotnie naprawiany i uszczelniany, a ponieważ był bardzo zużyty, powodował straty powietrza, oraz generował nieprzyjemny szum. Nowy miech pływakowy ze skrzynką regulacyjną i kanałem powietrza wykonała i zamontowała firma p. Władysława Cepki z Popowa koło Wronek.
Stary miech, miejsce po jego rozebraniu, oraz nowy miech pływakowy.
W lipcu 2018 roku został wyremontowany kontuar - stół gry. W naszych organach jest to kontuar pneumatyczny, wolnostojący, połączony z organami za pomocą 143 ołowianych rurek. Oprócz tego w samym kontuarze jest jeszcze 450 rurek, klawiatury i urządzenia sterujące, działające wyłącznie za pomocą powietrza dostarczanego z miecha.
Wymieniono wyszystkie membrany (162szt) w aparacie pedału i przekaźniku połączeń, wymieniono zawory zwrotne, uszczelniono komory powietrzne, usunięto luzy boczne klawiatur, naprawiono automat pedału oraz pozostałe usterki.
Lipiec 2020 - kolejny etap remontu. Był on powiązany z naprawą ściany za organami. Pierwotnie były w niej 4 okna: duże półkoliste oraz 3 mniejsze. Jak podają kroniki - duże półkoliste okno uszkodził wiatr i w 1930 roku zostało zamurowane (na tym miejscu na elewacji zewnętrznej umieszczono Oko Bożej Opatrzności). Pozostałe 3 okna zostały zamurowane z zewnątrz w 1949 roku. Było to zalecenie Archidiecezjalnej Komisji Muzycznej, która dokonywała odbioru prac remontowych przy organach.
Na skutek niekorzystnych warunków jakie istniały przed zamurowaniem okien (zaciekanie, wilgoć, nagrzewanie, przewiewy) ucierpiały także organy. Pierwszy rząd drewnianych piszczałek (głos Subbas 16') wymagał już wymiany, a odpadający ze ściany tynk wpadał do instrumentu i powodował kolejne problemy.
Zakres wykonanych prac:
- demontaż piszczałek 6 głosów II Man i 2 głosów pedału
- demontaż wiatrownicy pedału
- zabezpieczenie instrumentu na czas prac murarskich
- wykonanie nowych mocowań wiatrownicy i dodatkowego podparcia na środku
- wykonanie nowego kanału doprowadzającego powietrze do wiatrownicy pedału
- demontaż i czyszczenie pozostałej części instrumentu,
- konserwacja piszczałek drewnianych
- wykonanie nowego aparatu włączającego głosy sekcji pedału
- wykonanie nowych ławeczek głosu Quinte 22/3
- wykonanie nowych piszczałek głosu Subbas 16'
- montaż intonacja nowych piszczałek
- korekta intonacyjna i strojenie całego instrumentu
W 2022 roku zrekonstruowano urządzenie "Windprobe" - wskaźnik powietrza w kontuarze, informujący o napełnieniu wszystkich urządzeń powietrzem i gotowości do działania. Podczas wcześniejszych prac przy instrumencie tego urządznia już nie było, ale zachowała się tabliczka (porcelanka). Działanie zostało przywrócone na wzór organów Schlaga z podobnego okresu budowy.
Dyspozycja organów:
| I MAN | II MAN | PEDAŁ | Urządzenia pomocnicze |
| Bordun 16 | Geigen Prinzipal 8 | Subbas 16 | Manual Koppel |
| Prinzipal 8 | Portunal 8 | Violoncello 8 | Pedal Koppel zu I |
| Gambe 8 | Quintatön 8 | Pedal Koppel zu II | |
| Konzert-Flöte 8 | Dolcan 4 * | Superoct. Koppel II an I | |
| Octave 4 | Travers-Flöte 4 | Sub-Octavkoppel II an I | |
| Mixtur 2-3 fach | Quinte 2 2/3 ** | Piano, Mezzoforte, Forte, Tutti | |
|
Pedal-Umschaltung |
|||
| Windprobe |
Organiści
- Jan Kawecki - 1673r.
- Andrzej Zajączkiewicz - 1735r.
- Mateusz Rybacki - 1743r.
- Jakub Kawecki - 1751r.
- Ignacy Krzeszkowski - 1773r.
- Kazimierz Kawecki - 1789r.
- Jan Drążkiewicz - był organistą u ks. Macieja Krajewskiego około 1795 roku.
- Marcin Szumiński - 1798-1808r.
- Szymon Witkowski - 1815r.
- Kazimierz Kotliński - 1825r.
- Jan Stoiński - 1831r.
- Mikołaj Jerzewski - 1843r.
- Mikołaj Jasiński - 1845r.
- Bosiński - organista za czasów ks. Lafleura ok. 1850 roku.
- Ignacy Knajzierski - był organistą u ks. Piotra Pawińskiego ok. 1855 roku.
- Bartłomiej Dominowski - 1858r.
- Tomasz Żychliński - 1867r.
- Marcin Śmiechowski - 1875r.
- Jan Domagalski ze Słupi - był organistą w okresie 1885 - 1932. Wkrótce po przejściu na emeryturę zmarł, jego grób znajduje się na cmentarzu parafialnym w Słupi.
- Leon Czub (1915-2005) z Januszewic - był organistą w latach 1933 - 1958, oraz 1970 - 1989. Za namową ks. Wolniewicza rozpoczął naukę w Salezjańskiej Szkole Organistowskiej w Przemyślu. Po roku zrezygnował i kontynuował naukę w Poznaniu. W roku 1983 obchodził julbileusz 50-lecia pracy organistowskiej. Był organistą u ks. Wolniewicza, Żuchowskiego, Klebby, Szumigały, Wittke i Zaradniaka. Zmarł 1 listopada 2005 i został pochowany na cmentarzu parafialnym w Słupi.
- Stanisław Buchwald (1914-1993) - był organistą w latach 1958 - 1970 za czasów ks. Emila Szumigały.
W 1970 roku obchodził jubileusz 25-lecia pracy organistowskiej. Potem był organistą w innych parafiach. Zmarł w roku 1993, jego grób znajduje się na cmentarzu w Śremie.
- Wojciech Kalemba - syn organisty Stanisława Kalemby z Granowa. Był organistą za czasów ks. Czesława Zaradniaka w latach 1989 - 1993. Obecnie jest organistą w parafii św. Marcina w Granowie.
- Robert Szczerbowski z Januszewic - jest organistą od 1993 roku. Naukę gry rozpoczął jeszcze w szkole podstawowej u Stanisława Kalemby - organisty z Granowa, który przygotował go do pełnienia funkcji organisty. Za namową i wsparciem ks. Czesława Zaradniaka odbył studia (1998-2003) na kierunku Dyrygentura Chóralna i Muzyka Kościelna w Akademii Muzycznej w Poznaniu i zdobył tytuł magistra sztuki na podstawie pracy "Rola organisty w życiu parafii w Archidiecezji Poznańskiej". Zainicjował i wziął czynny udział w remoncie organów piszczałkowych w Słupi. 14 października 2018 roku obchodził jubileusz 25-lecia posługi organistowskiej w swojej rodzinnej parafii.
